زیست بوم
همنشینی با گاندوها
مدیر کل محیط زیست سیستان و بلوچستان: علاقه به تمساح‌ها به عنوان نماد روزی و برکت منطقه سبب شده روستاییان در مواقعی هم که تمساح به محل زندگی آنها آمده آسیبی به آن نرسانند
فرشته بامری | خبرنگار:
طی روزهای گذشته، کلیپی جنجالی از ماجرای حمله به توله خرس و کشتن آن در منطقه سوادکوه در فضای مجازی منتشر و با موجی از ابراز تاسف همراه شد.
این ماجرا بهانه‌ای شد برای گفت‌و‌گو با پیرمردی از روستای باهوکلات که چندین سال است در مجاورت تمساح‌های پوزه‌کوتاه این منطقه زندگی می‌کند. منطقه حفاظت شده تمساح پوزه‌کوتاه(به زبان بلوچی گاندو) در منطقه «دشتیاری» شهرستان چابهار با مساحت ۴۶۵ هزار و ۱۸۱ هکتار از وسیع‌ترین مناطق حفاظت شده سیستان و بلوچستان در سال ۱۳۴۹ به عنوان زیستگاه اصلی گاندو ثبت و شناخته شد.
همزیستی 200ساله با تمساح‌ها
ملک دینار شجره متولد ۱۳۳۲ و ساکن روستای باهوکلات است. روستایی قدیمی که به استناد قبرهای ۱۴۰۰ساله، قدمتی تاریخی دارد. اهالی روستا معتقدند تمساح‌ها ۲۰۰سال است در باهوکلات زندگی می‌کنند و این مجاورت با وجود خطرات احتمالی این‌گونه جانور وحشی تاکنون هیچ مزاحمتی ایجاد نکرده است. شجره پیرمرد ۶۵ساله‌ای است که مانند پدری مهربان از ۲۶تمساح یک برکه در باهوکلات نگهداری می‌کند.
او به همشهری می‌گوید: ۱۶سال است فعال افتخاری محیط زیست هستم. در این مدت تلاش کرده‌ام تا از سوی افراد و ساکنان منطقه آزاری متوجه تمساح‌ها نشود.
این پیرمرد می‌افزاید: با تمساح‌ها ارتباط عاطفی دارم. برخلاف تصورعموم، تمساح‌ها موجودات آرامی هستند و من از بودن در کنارشان لذت می‌برم. شاید عجیب باشد اما من می‌توانم با چند تمساح از نزدیک ارتباط برقرار کنم و به آنها غذا بدهم، بدون اینکه آسیبی به من برسد.
اگر تمساح زخمی یا کشته شود
شجره ادامه می‌دهد: بزرگان و اجداد ما معتقدند تمساح برکت آب است. اگر تمساح زخمی یا کشته شود، دریاچه خشک می‌شود و حیات گونه‌های آبی به خطر می‌افتد. در حقیقت وقتی خشکسالی‌های چندساله در منطقه‌ای رخ دهد به اعتقاد اهالی، ساکنان آن روزگاری سبب مرگ یک تمساح شده‌اند.
او می‌گوید: نزدیک 5 سال پیش، رودخانه باهوکلات و آبگیرهای اطراف آن بر اثر بی‌آبی خشک شد. از آن زمان که متوجه شدم در نبود آب رودخانه حیات 5 تمساح نیز به خطر می‌افتد، اقدام به حفر چاه در بستر رودخانه کردم و آب آن را به داخل رودخانه پمپاژ کردم تا آبگیری کوچکی ایجاد شود.
وی با اشاره به نیاز مبرم تمساح‌ها به آب برکه در فصل تابستان بیان می‌کند: با آمدن آب داخل بستر خشک برکه، تمساح‌ها آرام گرفتند. در فصل زمستان تمساح‌ها در بوته‌های اطراف برکه آرام می‌گیرند، اما تابستان‌ها باید در آب باشند.
تغذیه تمساح‌ها در روخانه خشک
ملک‌دینار می‌گوید: یکی از مشکلات، تغذیه تمساح‌ها در مواقع خشکسالی بود. این گونه جانوری از ماهیان و دوزیستان رودخانه تغذیه می‌کند، اما رودخانه خشک، غذایی برای گذران این جانور نداشت. ناگزیر، برای تغذیه تمساح‌ها از اهالی روستا مرغ خریدم که تمساح‌ها از آن استقبال کردند.
او با اشاره به لزوم وجود یخچال فریزر ادامه می‌دهد: با ادامه این روند و برای ذخیره غذای تمساح‌ها با صرف ۷۰۰هزار تومان فریزر خریداری کردم.
به گفته وی، تمساح‌ها می‌توانند در طول روز 5 کیلومتر راه بروند. آنها شامه قوی دارند و وجود همنوع خود در آب را از کیلومترها دورتر تشخیص می‌دهند و به سمت آب حرکت می‌کنند. به همین دلیل در مدت کوتاهی تعداد آنها به ۲۶ تمساح رسید.
شجره در ادامه می‌گوید: با افزایش تعداد تمساح‌ها، برای توسعه زیستگاه آنها از محیط زیست درخواست بیل مکانیکی کردم که با موافقت مسئولان عملی شد. بارش‌های اخیر هم البته به آبگیری برکه‌ها کمک کرده است.
پیرمرد فعال محیط زیست می‌افزاید: وقتی به محل برکه می‌روم و آنها را صدا می‌زنم، از داخل آب به طرف صدای من می‌آیند و منتظر پرتاب غذا می‌مانند، بدون آن‌که به من آسیبی برسانند. گاهی 5تا ۱۸تمساح در مجاورت من حلقه می‌زنند و من بدون هیچ ترسی به آنها غذا می‌دهم.
شگفتی گردشگران
شجره در ادامه به اظهار شگفتی گردشگران و مسافرانی که به این منطقه سفر می‌کنند اشاره می‌کند و می‌گوید: گردشگرانی از شهرستان‌های مختلف از جمله تهران، شیراز و اصفهان برای دیدن این صحنه‌ها به باهوکلات مسافرت می‌کنند که از دیدن من کنار تمساح‌ها تعجب می‌گویند و می‌پرسند: مگردر ایران تمساح هم وجود دارد؟
ملک‌دینار درباره خوی وحشی‌گری تمساح‌ها می‌افزاید: حیوانات دیگری هم مانند گرگ و روباه برای تغذیه شکار می‌کنند اما تمساح لب برکه و در لانه‌اش شکار می‌کند، فقط نباید به محل زندگی تمساح‌ها نزدیک شد.
حمله تمساح‌ها به یکدیگر
او در ادامه توضیح می‌دهد: سال گذشته یک تمساح 3 متری تمساح کوچک‌تری را کشته بود. تمساح تلف شده را از آب بیرون آوردم و جسدش را پشت خانه‌ام دفن کردم. نکته جالب این است که کشتن تمساح توسط انسان دیه در بر دارد.
گاهی ممکن است یک تمساح از برکه خارج و داخل روستا شود. ملک دینار در این‌باره می‌گوید: اگر تمساحی بر حسب اتفاق وارد روستا شود، مردم روستا به ما اطلاع می‌دهند و من و پسرم با مهارت او را زنده‌گیری می‌کنیم و به برکه باز می‌گردانیم.
او انجام این کارها را وظیفه خود می‌داند و اضافه می‌کند: به عنوان یک حافظ محیط زیست از حفاظت و نگهداری از تمساح‌ها احساس خوشایندی دارم و لذت می‌برم. همان‌طور که یک پزشک در مقابل مریض‌هایش مسئولیت دارد، من نیز برای مراقبت از آنها، گاهی شب‌ها هم به برکه سر می‌زنم.
مدیر کل محیط زیست سیستان و بلوچستان با تأیید این مطلب می‌گوید: مردمان ساکن در مجاورت زیستگاه‌های تمساح، همزیستی مسالمت‌آمیزی با این گونه جانوری دارند و آن را نمادی از برکت، روزی و خوشبختی می‌دانند.
همزیستی مسالمت‌آمیز با گاندوها
«وحید پورمردان» می‌افزاید: این اعتقاد قوی سبب شده تا روستاییان از زیستگاه‌های تمساح‌ها دوری کرده و از آزار و اذیت آنها بپرهیزند. حتی در مواقعی هم که تمساح به محل زندگی آنها آمده آسیبی به آن نرسانده‌اند و با کمک محیط‌بانان او را به برکه بازگردانده‌اند.
وی ادامه می‌دهد: منطقه حفاظت شده باهوکلات که از بالای سد پیشین شروع شده و تا خلیج گوآتر پیش می‌رود، امروزه به عنوان منطقه حفاظت شده «گاندو» مشهور و معروف شده است.
وی با اشاره به اقدامات انجام شده برای حفاظت از این گونه جانوری نادر بیان می‌کند: در سال ۹۶ طی سفر «معصومه ابتکار» ریاست سازمان محیط زیست وقت به چابهار، سایت نگهداری و تیمارداری تمساح پوزه‌کوتاه(گاندو) در روستای ریکوکش چابهار افتتاح شد.
سایت نگهداری وتیمارداری گاندوها در زمینی به مساحت 10 هکتار و زیربنای 200 متر مربع 2 استخر طبیعی برای مولدان تمساح و یک استخر مخصوص نوزادان گاندو دارد. همچینن مجهز به بخش‌های آزمایشگاه، اداری و موزه تنوع زیستی است.
۳۴۴ تمساح پوزه‌کوتاه در استان
مدیر کل حفاظت محیط زیست استان در خصوص تعداد تمساح پوزه‌کوتاه می‌گوید: تاکنون ۳۴۴ تمساح پوزه‌کوتاه در شهرهای جنوبی استان سرشماری شدند. این سرشماری با هدف برآورد جمعیت، پایش زیستگاه و بهبود مدیریت زیستی مناطق‌زیست «گاندو» در3 حوزه پراکنش آن شامل مسیر رودخانه‌های سرباز، باهوکلات و کاجو انجام شد.
«وحید پورمردان» می‌افزاید: طول بیشتر تمساح‌ها در حیات وحش از 4 متر تجاوز نمی‌کند، اما وزن آنها به بیش از 270 کیلوگرم می‌رسد. به نظر می‌رسد تمساح‌ها 35 تا 50 سال در طبیعت زندگی می‌کنند. طول عمر آنها در اسارت می‌تواند به طور قابل توجهی افزایش یابد و به 60تا 80 سال برسد.
در همینه زمینه :
